Successful Farmer : दाळी या प्रथिनांचा उत्तम स्रोत आहे. यात अनेक पोषकतत्त्वे असतात. त्यामुळे आपल्या देशात वर्षानुवर्षे डाळ-भात, दाळ-रोटी एकत्र खाण्याची परंपरा आहे. महाराष्ट्रातील लातूर जिल्हा डाळींच्या उत्पादनात अग्रेसर आहे.
देशात लातूर जिल्ह्यात (Latur District) सर्वाधिक तूर उत्पादन होते. म्हणूनच याला बाउल ऑफ पल्सेस असेही म्हणतात. मात्र, येथील शेतकरी (Farmer) कच्च्या डाळीची कवडीमोल भावाने विक्री करतात, त्यातून त्यांना कोणताही फायदा होत नाही.
जिल्ह्यात महाराष्ट्र औद्योगिक विकास महामंडळात डाळ मिल असून, त्याचा फायदा शेतकऱ्यांना होत नाही. शेतकर्‍यांना त्यांनी उत्पादित केलेल्या डाळी अतिशय कवडीमोल दरात विकाव्या लागतात. हा प्रश्न सोडवण्यासाठी जयश्री कोलाटे पाटील यांनी स्वत:ची मिनी दाल मिल सुरू केली. अशा परिस्थितीत लातूर जिल्ह्यातील महिला शेतकरी जयश्री कोलाटे पाटील यांनी मिनी डाळ मिल/डाळ प्रक्रिया युनिट उभारून आपली आर्थिक स्थिती तर सुधारलीच, शिवाय इतर शेतकऱ्यांनाही कडधान्य प्रक्रिया करण्यास प्रोत्साहित केले आहे.
प्रशिक्षणानंतर केली सुरुवात
जयश्री कोलाटे पाटील यांनी 2014-15 मध्ये कृषी विज्ञान केंद्रातर्फे बचत गट, महिला शेतकरी आणि ग्रामीण युवकांसाठी आयोजित कौशल्य विकास प्रशिक्षण कार्यक्रमात सहभाग घेतला. यानंतर एप्रिल 2015 मध्ये त्यांनी मिनी पल्स प्रोसेसिंग युनिटची स्थापना केली.
याशिवाय त्या कृषी विज्ञान केंद्राच्या मार्गदर्शनाखाली गांडूळ खत युनिट, पोल्ट्री युनिट आणि न्यूट्रिशनल गार्डनही चालवत आहेत. त्यामुळे त्यांची सामाजिक आणि आर्थिक स्थिती चांगलीच सुधारली. ‘सिंगल हॉर्स’ नावाचा ब्रँड तयार करून त्यांनी आपली मार्केटिंग स्ट्रॅटेजी तयार केली.
उत्पन्न किती आहे?
आजमितीस जयश्री कोलाटे पाटील (Successful Women Farmer) यांचे वार्षिक उत्पन्न (Farmer Income) 7 ते 8 लाख रुपये आहे. पीक विक्रीतून सुमारे 3 लाख रुपये, मिनी डाळ मिलमधून 3.24 लाख रुपयांचे उत्पन्न मिळत आहे. याशिवाय पोल्ट्री युनिटमधून 60 हजार रुपये, गांडूळ खत उत्पादनातून 5 हजार रुपये उत्पन्न मिळत आहे. ती पोषण बागेत पिकवलेल्या भाज्या स्वतःसाठी वापरते आणि उर्वरित भाज्या विकून तिला सुमारे 20,000 रुपये वार्षिक उत्पन्न मिळते.
जयश्री कोलाटे पाटील या लातूर जिल्ह्यातील शेतकऱ्यांसाठी प्रेरणास्थान ठरल्या आहेत. अनेक शेतकऱ्यांनी त्यांचा उद्योग सुरू करण्यासाठी त्यांच्या युनिटला भेट दिली. जयश्री पाटील या डाळी प्रक्रियेबाबत व्यावसायिक प्रशिक्षण कार्यक्रम आयोजित करून इतर शेतकऱ्यांनाही प्रशिक्षण देत आहेत. कडधान्य प्रक्रिया उपक्रमांमुळे शेतकऱ्यांच्या लाल हरभरा आणि बंगाल हरभरा यांच्या बाजारभावात वाढ झाली आहे. उत्पादित डाळींची विक्री दिवसेंदिवस वाढत आहे.
त्यामुळे त्यांनी उत्पादित डाळींच्या मोठ्या प्रमाणात विक्रीसाठी कृषी उपज मंडई समिती लातूर येथे विक्री काउंटर सुरू केले. जयश्रीसोबत आणखी चार जण काम करतात. हे लोक त्याच्या शेतीचे (Farming) काम आणि डाळ मिल आणि पोल्ट्री युनिट यांसारख्या उद्योगाची वर्षभर देखरेख करतात. जयश्री पाटील यांच्याप्रमाणेच इतर शेतकरीही डाळींवर प्रक्रिया करून कच्चं धान्य म्हणून विकण्याऐवजी डाळी बनवून विकून चांगली कमाई करू शकतात.
