Strawberry Farming : चवीसाठी स्ट्रॉबेरी (Strawberry Crop) हे फळ विशेष ओळखले जाते. याचे नाव ऐकताच तोंडाला पाणी सुटते. चमकदार लाल दिसणारी स्ट्रॉबेरी जितकी चवदार आहे तितकीच ती आरोग्यदायी देखील आहे.
जाम, चॉकलेट, आईस्क्रीम, मिल्क-शेक इत्यादी बनवण्यासाठी याचा मोठ्या प्रमाणावर वापर केला जातो. यामध्ये व्हिटॅमिन सी, व्हिटॅमिन ए आणि के मुबलक प्रमाणात असते. यामध्ये अनेक औषधी गुणधर्म आहेत, जे चेहऱ्यावरील मुरुम दूर करण्यासाठी, दृष्टी वाढवण्याचे आणि दातांची चमक वाढवण्याचे काम करते.
बाजारात स्ट्रॉबेरीची मागणीही खूप आहे. बाजारात त्याची किंमतही चांगली आहे. स्ट्रॉबेरी लागवड (Farming) हा शेतकऱ्यांसाठी (Farmer) फायदेशीर व्यवहार ठरणार आहे. याच्या लागवडीमुळे शेतकरी एकरी 10-15 लाख रुपयांपर्यंत सहज कमाई (Farmer Income) करू शकतात.
स्ट्रॉबेरी लागवडीसाठी (Strawberry Cultivation) हवामान
स्ट्रॉबेरी ही थंड हवामानातील वनस्पती आहे. आतापर्यंत त्याची बहुतांश लागवड थंड प्रदेशात झाली आहे. मात्र आता मैदानी आणि पॉलीहाऊसमध्ये त्याची लागवड सुरू झाली आहे. 20 ते 30 अंश तापमान त्याच्या लागवडीसाठी योग्य असते.
भारतात स्ट्रॉबेरीची लागवड
स्ट्रॉबेरी पिकाची लागवड भारतात प्रथम थंड प्रदेशात झाली. पण आता उत्तर प्रदेश, कर्नाटक, मध्य प्रदेश, बिहारमध्येही त्याची लागवड केली जाते. आपल्या महाराष्ट्रातही या पिकांची लागवड केली जाते. देशभरातील शेतकऱ्यांचा कल आता स्ट्रॉबेरी लागवडीकडे वळत आहे. भारतात, नैनिताल, डेहराडून, हिमाचल प्रदेश, महाबळेश्वर, महाराष्ट्र, निलगिरी, दार्जिलिंग इत्यादी डोंगराळ भागात त्याचे व्यावसायिक उत्पादन घेतले जात आहे. जम्मू आणि काश्मीर, उत्तराखंड, हिमाचल प्रदेश, हरियाणा, सिक्कीम, मेघालय इत्यादी स्ट्रॉबेरी उत्पादक राज्ये आहेत.
स्ट्रॉबेरी लागवडीसाठी उपयुक्त शेतजमीन
वालुकामय चिकणमाती जमिनीत याची लागवड केली जाते. पाण्याचा चांगला निचरा होणारे शेत यासाठी योग्य आहे. मातीचे पीएच मूल्य 5.5 ते 6.5 दरम्यान असावे. जेव्हा तुम्ही स्ट्रॉबेरीचे लागवड कराल तेव्हा माती परीक्षण करून घ्या. यामुळे योग्य प्रमाणात खतांचा वापर करणे सोपे होईल. तुम्ही तुमच्या जवळच्या कृषी विज्ञान केंद्र किंवा मान्यताप्राप्त माती परीक्षण केंद्रातून मातीची चाचणी करून घ्यावी.
स्ट्रॉबेरीसाठी शेत कसे तयार करावे
स्ट्रॉबेरीची लागवड पॉलिहाऊसमध्ये करायची असेल तर उन्हाळ्यात शेताची 2-3 वेळा नांगरणी करून पॉलिहाऊसची लागवड करावी. आपण ते ग्रीनहाऊसमध्ये देखील वाढवू शकता. पॉलिहाऊस आणि ग्रीनहाऊसमध्ये वर्षभर त्याची लागवड करता येते. तुम्ही हायड्रोपोनिक तंत्रज्ञानाने स्ट्रॉबेरी देखील वाढवू शकता.
जर तुम्ही मोकळ्या शेतात लागवड करत असाल तर पावसाच्या शेवटी आणि हिवाळ्याच्या सुरुवातीला लागवड करा. यासाठी टिश्यू कल्चरसह रोपवाटिका तयार करू शकता.
शेतात नांगरणी केल्यानंतर कंपोस्ट खत जमिनीत चांगले मिसळावे. माती परीक्षणाच्या आधारे शेत तयार करताना पोटॅश आणि स्फुरद मिसळावे.
शेतात आवश्यक खत व खत दिल्यानंतर 1.5 फूट उंचीचे बेड करावेत. बेडची रुंदी 2 फूट ठेवावी व बेड ते बेड अंतर दीड फूट असावे. बेड तयार झाल्यानंतर त्यावर ठिबक सिंचनाची पाइपलाइन टाकावी.
यानंतर बेडवर प्लॅस्टिक मल्चिंग करून 20 ते 30 सेंटीमीटर अंतरावर छिद्रे पाडून झाडे लावावीत. स्ट्रॉबेरी लागवडीसाठी योग्य वेळ 10 सप्टेंबर ते 15 ऑक्टोबर आहे. लागवडीनंतर ठिबक सिंचन पद्धतीने पाणी द्यावे.
स्ट्रॉबेरी लागवडीसाठी खर्च आणि होणारी कमाई
एक एकर स्ट्रॉबेरी काढण्यासाठी 3 ते 4 लाख खर्च येतो. स्ट्रॉबेरीच्या लागवडीतून उत्पन्न, खर्च यातून 10-12 लाखांचा नफा होतो. जर तुम्ही पॉलिहाऊसमध्ये त्याची लागवड करत असाल तर हा नफा एकरी 12-15 लाख रुपयांपर्यंत मिळू शकतो.
स्ट्रॉबेरीला बाजारात मोठी मागणी आहे. हे खूप वेगाने विकले जाणारे फळ आहे कारण त्याची मागणी जास्त आणि पुरवठा कमी आहे. चारशे रुपये किलोपासून ते सहाशे रुपये किलोपर्यंत विकले जाते.
स्ट्रॉबेरीचे पॅकिंग आणि ब्रँडिंगही नफ्यात भर घालते. पॅकिंग केल्यानंतर तुम्ही ते मोठ्या महानगरांमध्ये विक्रीसाठी पाठवू शकता. जर तुम्ही जास्त शेती केली तर परदेशातही पुरवू शकता.
