Sheep Farming : भारतात पशुपालन (Animal Husbandry) मोठ्या प्रमाणात केले जाते. मेंढी पालन देखील आपल्या भारतात सर्वत्र केले जात आहे. जाणकार लोकांच्या मते, इतर पशुधनाच्या तुलनेत मेंढीपालनावर (Sheep Rearing) कमी खर्च येतो आणि ते जगवण्यासाठी शेतकऱ्यांना (Farmer) जास्त प्रयत्न करावे लागत नाहीत.
अल्पभूधारक शेतकरी बांधवांना त्यांचे उत्पन्न (Farmer Income) वाढवण्यासाठी मेंढीपालन हा एक चांगला मार्ग आहे. मेंढ्यांच्या अनेक जाती (Sheep Breed) आहेत आणि त्यानुसार त्यांची किंमतही ठरवली जाते. भारतात मेंढ्यांची एकूण संख्या सुमारे 74.26 दशलक्ष आहे, जी एकूण पाळीव प्राण्यांच्या 12.71 टक्के आहे. मेंढ्यांच्या संख्येत भारताचा जगात तिसरा क्रमांक लागतो. देशात आढळणाऱ्या मेंढ्यांपैकी आतापर्यंत 44 जातींची नोंदणी करण्यात आली आहे.
यापैकी ‘पंचाली’ ही देखील मेंढीची एक सुधारित जात आहे. आज या लेखात आम्‍ही तुम्‍हाला गुजरातमध्‍ये आढळणा-या मेंढ्यांच्या पांचाली जातीची माहिती देणार आहोत. हे मुख्यतः गुजरातमधील सुरेंद्र नगर, राजकोट, भावनगर आणि कच्छ भागात आढळते. ही मेंढी प्रामुख्याने येथील रेवाडी आणि भारवाड समाज पाळतात. हे समुदाय वर्षातील 8-10 महिने मेंढ्यांसह चाऱ्याच्या शोधात एका ठिकाणाहून दुसऱ्या ठिकाणी फिरत असतात. ते फक्त पावसाळ्यात 2 ते 4 महिन्यांत त्यांच्या मूळ निवासस्थानी परत येतात. दौऱ्यात ते प्रामुख्याने खेडा, नडियाद, आनंद, अहमदाबाद आणि वडोदरा जिल्ह्यांच्या आसपास राहतात.
पांचाली मेंढीची खासियत काय आहे बर..!
ही मेंढी आकाराने मोठी आणि रंगाने पांढरी असते. त्याच्या चेहऱ्याचा आणि डोक्याचा रंग हलका तपकिरी, काळा-तपकिरी किंवा काळा असतो. या जातीच्या नर व मादी मेंढ्यांना शिंगे नसतात. चेहरा उंचावलेला असतो आणि कान लांब आणि पानाच्या आकाराचे असतात. त्यांच्या चेहऱ्यावर, डोक्यावर आणि पोटावर लोकर नसते. त्यांचे लोकर जाड असते. त्याची शेपटी देखील जाड असते.
ही जात प्रामुख्याने लोकर, मांस आणि दूध यासाठी पाळली जाते. एक मेंढी दररोज अर्धा ते दीड लिटर दूध देते. एका मेंढीपासून सरासरी एक किलो लोकर तयार होते. जन्माच्या वेळी त्याच्या कोकराचे वजन 3.5 ते 4 किलो असते आणि 3-4 महिन्यांत ते 18 ते 20 किलोपर्यंत वाढते.
अशी कोकरे विकून मेंढीपालकांना चांगले उत्पन्न मिळू शकते. प्रौढ असताना, नर मेंढ्याचे वजन 53-82 किलो आणि मादी मेंढ्यांचे वजन 32-73 किलो पर्यंत असते. 12-15 महिन्यांच्या वयापर्यंत, मादी मेंढ्या कल्पनीय असतात आणि सुमारे 16 टक्के मादी मेंढ्या जुळ्या कोकरांना जन्म देतात.
