Medicinal Plant Farming : देशात फार पूर्वीपासून औषधी पिकांची (Medicinal Crops) मोठ्या प्रमाणात शेती (Farming) केली जात आहे. औषधी वनस्पतींचा वाढता वापर लक्षात घेता आता देशातील शेतकरी बांधव (Farmer) व्यावसायिक स्तरावर औषधी पिकांची शेती करत आहेत.
आपल्या राज्यातील शेतकरी बांधव देखील औषधी वनस्पतींच्या लागवडीकडे झपाट्याने वळत आहेत. कमी खर्चात चांगला नफा (Farmer Income) मिळत असल्याने या पिकांची लागवड शेतकऱ्यांमध्ये लोकप्रिय होत आहे. विशेष म्हणजे औषधी पिकांची शेती कोणत्याही प्रकारच्या हवामानात किंवा परिस्थितीत केली जात आहे. या औषधी पिकांची पाणथळ आणि पडीक जमिनीवरही शेती करून शेतकरी चांगला नफा मिळवू शकतात. मित्रांनो वेखंड (Sweet Flag Crop) हे देखील असच एक औषधी पीक आहे.
ज्याला इंग्रजीत स्वीट फ्लॅग म्हणून ओळखले जाते. या पिकाची देशात मुख्यतः मध्य प्रदेश, हिमाचल प्रदेश आणि बिहारच्या पाणथळ भागात लागवड केली जाते. वेखंड लागवड चिकनमाती, गुळगुळीत आणि वालुकामय माती असलेल्या जमिनीत केली जाऊ शकते. या पिकाच्या राईझोमपासून तेल तसेच पावडर तयार करून बाजारात विकली जाते. राइझोमपासून बनवलेले तेल अनेक रोगांवर फायदेशीर मानले जाते. अशा परिस्थितीत वेखंडची शेती (Sweet Flag Farming) शेतकऱ्यांना निश्चितच बक्कळ पैसा उपलब्ध करून देणार आहे.
तज्ञ लोकांच्या मते, वेखंड लागवड करण्यापूर्वी योग्य शेतजमिनीची निवड करणे आवश्यक आहे. याची लागवड चांगले पाणी असलेल्या बागायती भागात करण्याचा सल्ला दिला जातो. ज्या भागात तापमान 10 ते 38 अंश सेल्सिअस असते त्या ठिकाणी या पिकाची लागवड करावी. या पिकाची लागवड केल्यानंतर शेतात सिंचनाची पुरेशी व्यवस्था असावी.
त्याच्या पेरणीसाठी अंकुरलेले बियाणे आणि rhizomes वापरले जातात. राइझोम आणि बियाणे दोन्ही जुन्या पिकांपासून उपलब्ध होतात. यामुळे शेतकऱ्यांना बियाणे किंवा गांडूळ खरेदीसाठी पैसे खर्च करावे लागत नाहीत. हे रोप 8 ते 9 महिन्यांत तयार होते, जेव्हा त्याची पाने पिवळी पडून सुकतात, तेव्हा रोप मुळासह उपटून टाकले जाते.
वेखंड शेतीतून मिळणार उत्पन्न
तज्ज्ञांच्या मते, एका एकरात वेखंडची 10 लाख रोपे लावली जातात. यासाठी शेतकरी बांधवांना 40 हजार रुपये खर्च करणे अपेक्षित आहे. या पिकाची सर्वात मोठी विशेषता म्हणजे या पिकाला तुम्ही औषध किंवा तेल बनवणाऱ्या कंपन्यांना विकू शकता. याशिवाय मंडईतही त्याची मागणी चांगली आहे. एका अंदाजानुसार एका एकरातील पिकातून शेतकऱ्याला 2 लाख रुपयांपर्यंत नफा मिळू शकतो. अशा परिस्थितीत जर शेतकरी बांधवांनी पाच एकरात या पिकाची शेती केली तर त्यांना दहा लाखांची कमाई अगदी सहज होणार आहे.
