Honey Bee Farming : आपल्या देशात मधमाशी पालन (Beekeeping) गेल्या अनेक वर्षांपासून मोठ्या प्रमाणात केले जात आहे. मधमाशी पालन उत्पादन म्हणून मध आणि मेण हे आर्थिकदृष्ट्या महत्त्वाचे आहेत. शेती (Farming) ही आता केवळ शेतीपुरती (Agriculture) मर्यादित राहिलेली नाही. अतिरिक्त उत्पन्न (Farmer Income) मिळविण्यासाठी, शेतकरी (Farmer) स्वतःला लघु आणि कुटीर उद्योगांशी जोडतात आणि त्यांचे मोठ्या व्यवसायात रूपांतर करतात.
मधमाशी पालन हा असाच एक व्यवसाय (Agricultural Business) आहे जो कमी खर्चात सुरु करता येतो. शेतकर्‍यांचे उत्पन्न वाढवण्याचा तो चांगला स्रोत बनला आहे. मधमाशी पालन हा एक असा व्यवसाय आहे ज्यामध्ये कृषी आणि बागायती उत्पादन वाढवण्याची क्षमता देखील आहे.
मध आणि मेण व्यतिरिक्त, डिंक (प्रोपोलिस, रॉयल जेली, स्टिंग-वेनम) सारखे इतर पदार्थ देखील मिळतात. यासोबतच मधमाशांकडून फुलांचे परागीभवन होत असल्याने पिकांच्या उत्पादनात सुमारे सव्वा टक्क्यांनी वाढ होतं आहे. आजकाल मधमाशीपालनाने कमी किमतीच्या कुटीर उद्योगाचा दर्जा घेतला आहे. ग्रामीण भूमिहीन बेरोजगार शेतकऱ्यांसाठी ते उत्पन्नाचे साधन बनले आहे.
मधमाशी पालन काय आहे नेमकं
मधमाश्या त्यांच्या पोळ्यात फळाचा रस काढून मध बनवतात. तसेच मधमाश्या पाळल्याने मध तयार होतो. मधाच्या वाढत्या मागणीमुळे त्याचे उत्पादन करण्यासाठी मधमाशीपालन सुरू केले आहे. पिकांचे उत्पादन वाढवण्यातही मधमाश्या महत्त्वाची भूमिका बजावतात.
आम्‍ही तुम्‍हाला सांगू इच्छितो की, लिची-लिंबू प्रजातीची फळे आणि इतर कडधान्ये आणि तेलबिया पिकांमध्‍ये मधमाशांचे परागीकरण खूप महत्त्वाचे मानले जाते. याव्यतिरिक्त, ते केवळ मध तयार करत नाही तर मोठ्या प्रमाणात मेण आणि डिंक देखील तयार करते.
मधमाशी पालनाचे फायदे
उत्पन्नात वाढ- मधमाशी पालनामुळे शेतकऱ्यांचे उत्पन्न वाढते. त्यांना अतिरिक्त उत्पन्नाचा दुसरा स्रोत मिळतो.
पीक उत्पादनात वाढ- मधमाश्यांद्वारे विविध पिकांचे परागीभवन केल्याने पीक उत्पादनात वाढ होते. फळे आणि बियांची गुणवत्ता सुधारली आहे. सरासरी 15 ते 30 टक्के पिके मधमाश्या घेतात.
मध उत्पादन- मधमाश्या फळाचा रस घेतात, त्याचे मधात रूपांतर करतात आणि त्यांच्या पोळ्यांमध्ये गोळा करतात. त्यानंतर तो मध यंत्राच्या साहाय्याने काढला जातो.
रॉयल जेलीचे उत्पादन- रॉयल जेलीची निर्मिती मधमाशांच्या पोळ्यापासून केली जाते. हे सर्वोत्तम पौष्टिक अन्न मानले जाते. हे मानवी शरीरासाठी खूप फायदेशीर आहे.
मेण उत्पादन- मधमाशीपालनाद्वारे मेणाची निर्मिती केली जाते. हे शुद्ध आणि नैसर्गिक मेण आहे, जे मधमाशी पालनासाठी कॉस्मेटिक घटक आणि मेणयुक्त बेस शीट तयार करण्यासाठी वापरले जाते.
मधमाशी पालनासाठी योग्य वेळ
मधमाशी पालनासाठी उत्तम काळ ऑक्टोबर आणि नोव्हेंबर हा आहे कारण या काळात फुलांची संख्या जास्त असते. मधमाश्या फुलांमधून अमृत आणि परागकण गोळा करतात, जे नंतर मधात बदलतात.
मधमाशी पालन व्यवसायातील आव्हाने
हवामान बदल ही मधमाशीपालनासमोरील एक महत्त्वाची समस्या आहे, त्यामुळे मधमाशांचा मृत्यूदरही वाढत आहे. वातावरणात बदल होताच मधमाशा खाणारे प्राणी महाराष्ट्र आणि आंध्र प्रदेशात पोहोचतात, त्यामुळे मधमाशांचा मृत्यूही होतो.
