Fish Farming Tips : मित्रांनो आपल्या देशातील शेतकऱ्यांचे उत्पन्न (Farmer Income) दुप्पट करण्यासाठी त्यांना शेतीसोबतच पशुसंवर्धन, कुक्कुटपालन आणि मत्स्यपालन (Fish Farming) हे शेतीपूरक व्यवसाय (Agriculture Business) करण्याचा सल्ला जाणकार लोकांकडून दिला जात आहे. विशेष म्हणजे आता आपल्या देशातील शेतकरी बांधव (Farmer) शेतीपुरक व्यवसाय मोठ्या प्रमाणात करत आहेत.
दरम्यान, पशुपालन आणि कुक्कुटपालन हे अनेक शतकांपासून ग्रामीण अर्थव्यवस्थेचा एक महत्त्वाचा भाग आहेत. मात्र आता मत्स्य पालन (Fish Farming) व्यवसाय देखील मोठ्या प्रमाणात केला जात आहे. भारतातील मत्स्यपालन केवळ नद्या, तलाव आणि समुद्रापुरतेच मर्यादित राहिले.
त्याचबरोबर आधुनिकतेच्या युगात प्रवेश करत शेतकऱ्यांनी मत्स्यपालन व्यवसायही केला आहे. कृत्रिम तलाव बनवून मासे संवर्धन करणे असो किंवा कमी खर्चात हॅचरी उभारून जलचरांचे संगोपन करणे असो. आज या क्षेत्रात शेतकरी, ग्रामस्थ आणि आदिवासींनी विशेष यश मिळवले आहे.
या कामात माशांच्या काही खास जातीही शेतकऱ्यांना भरघोस नफा मिळवून देत आहेत. अशा उत्कृष्ट जातींमध्ये चितळ मत्स्यपालनाचा (chital fish farming) समावेश होतो, ही एक दुर्मिळ प्रजाती आहे, परंतु आंतरराष्ट्रीय बाजारपेठेत तिला मोठी मागणी आहे. शेतकरी आणि मत्स्यपालकांची इच्छा असल्यास ते चितळ मासळीचे संगोपन करून चांगले पैसे कमवू शकतात.
चितळ मत्स्यपालन
चितळ माशांना दुर्मिळ प्रजातीचा मासा देखील म्हणतात, जो फक्त अमेरिका, बांगलादेश आणि भारतातील ब्रह्मपुत्रा नदीत आढळतो. तलाव आणि हॅचरीमध्ये ते वाढवणे आणखी सोपे आहे, कारण ते ताजे पाण्यात राहणे पसंत करते. हा मासा मुख्यतः तलाव आणि नद्यांच्या तळाशी किंवा जमिनीशी जोडलेला असतो आणि तेथील कोळंबी, गोगलगाय खातो. या माशात भरपूर पोषक तत्वे असतात, त्यामुळे जगभरात त्याची मागणी कायम आहे.
मत्स्य तलाव तयार करा
चितळ माशांच्या संगोपनासाठी सामान्य हंगाम सर्वात योग्य असतो. भारतात एप्रिल ते मे महिन्यात चितळ मत्स्य तलाव तयार केला जातो.
शेतकर्‍यांना हवे असल्यास ते एक एकर शेतजमिनीत तलाव खोदून चितळ मासे देखील वाढवू शकतात.
चितळ मत्स्य तलाव तयार करताना गाईचे किंवा म्हशीचे शेण, 400 किलो कोंबडी खत आणि 50 किलो चुनाही टाकावा.
साहजिकच चितळ मासे तलावाच्या तळाशी राहतात, त्यामुळे तलावात 3 फुटांपेक्षा कमी आणि 4 फुटांपर्यंत पाणी पुरेसे राहते.
चितळ माशाला आहार
चितळ मासे त्यांच्या जगण्यासाठी कोळंबी आणि गोगलगाय यांसारखे प्राणी खातात. हा एक मांसाहारी मासा आहे, त्यामुळे तलावात मासे टाकण्यापूर्वी 3 ते 5 हजार तिलापिया मत्स्यबीज टाकण्याचा सल्ला दिला जातो, जेणेकरून ते चितळ माशांचे खाद्य बनवता येईल. याशिवाय मत्स्य तज्ज्ञांचा वेळोवेळी सल्ला घेऊन त्याची काळजी घेऊ शकता, त्यामुळे दर्जेदार उत्पादन मिळण्यास मदत होईल.
चितळ मत्स्यपालनातुन मिळणार उत्पन्न
चितळ मत्स्यपालनाची योग्य काळजी घेतली तर त्याचे वजन 2.5 किलोपर्यंत जाते, त्यामुळे एका तलावातून 1000 ते 2000 किलो चितळ तयार होऊ शकते. माहितीसाठी सांगू इच्छितो की देशात चितळला चांगली मागणी आहे. आंतरराष्ट्रीय बाजारात ते चांगल्‍या दरात विकले जाते. भारतात त्याची किंमत 250 रुपये ते 400 रुपये प्रति किलो आहे. त्याचबरोबर हा मासा विदेशात 900 ते 2000 या दराने विकला जातो, जो शेतकऱ्यांच्या लाखोंच्या उत्पन्नाचा स्रोत बनू शकतो.
