Dairy Farming Tips : भारतात गेल्या अनेक दशकांपासून पशुपालन (Animal Husbandry) केले जात आहे. दुय्यम व्यवसाय समजला जाणारा पशुपालन आता मुख्य व्यवसायाची जागा घेत आहे. पशुपालन व्यवसायात यशस्वी होण्यासाठी आणि चांगला नफा मिळवण्यासाठी मुख्यत्वे जनावरांच्या आरोग्याची (Animal Health) विशेष काळजी घ्यावी लागते.
पशुपालन व्यवसाय मुख्यत्वे दुग्ध उत्पादनासाठी (Milk Production) केला जातो. तज्ञांच्या मते, शेतकरी बांधवांना (Farmer) पशुपालन व्यवसायातून अधिक दूध उत्पादन मिळविण्यासाठी जनावरांची विशेष काळजी घ्यावी लागणार आहे. सामान्य दिवसात जनावरांच्या आरोग्याची काळजी घेणे सोपे असते, मात्र गाई-म्हशीं गाभण असताना त्यांची विशेष काळजी घेणे गरजेचे असते.
अशावेळी दुभत्या जनावरांना अन्न, जीवनशैली, स्वच्छता आणि तणावमुक्त ठेवणे अत्यंत आवश्यक आहे, कारण थोडा निष्काळजीपणा जनावरांच्या आरोग्यास हानी पोहोचवू शकतो. अशा परिस्थितीत आज आपण गाभण जनावरांची कशा पद्धतीने काळजी घेतली पाहिजे जेणेकरून दूध उत्पादनात (Dairy Farming) वाढ होईल याविषयी जाणून घेण्याचा प्रयत्न करणार आहोत.
गर्भधारणा किती महिने असते
गायीची गर्भधारणा 9 महिने 9 दिवसांपर्यंत असते, तर म्हशीची गर्भधारणा 10 महिने 10 दिवसांपर्यंत असते. दरम्यान, म्हशीची गर्भधारणा जास्त काळ असते, त्यामुळे गर्भधारणेच्या तीन महिन्यांत पशुखाद्यातील पोषक घटकांचे प्रमाण वाढते. या दरम्यान म्हशीचे वजन 20 ते 30 किलोने वाढते, त्यामुळे गरोदर म्हशीच्या दिनचर्येत काही विशेष गोष्टींची काळजी घेणे आवश्यक आहे.
शेवटच्या तीन महिन्यांत सावधानता बाळगा
म्हशींची गर्भधारणा झाल्यानंतरचा सुरवातीचा काळ फारशी चिंता करण्याचा नसतो. दरम्यान, म्हशींना चांगले पशुखाद्य, पाण्याचे सेवन आणि प्रवासाची सोय केली जाते, परंतु गर्भावस्थेच्या शेवटच्या तीन महिन्यांत म्हशीचे वजन 20 ते 30 किलोने वाढते, त्यामुळे म्हशींची हालचाल, प्रवास आणि आहार. याची विशेष काळजी घेणे आवश्यक आहे.
गर्भावस्थेत, म्हशीना पळवू नये किंवा अधिक चालवू नये. यावेळी म्हशींना निसरड्या ठिकाणी नेले जाऊ नये.
गर्भवती म्हशीना तणावमुक्त ठेवा आणि त्यांना इतर आक्रमक जनावरांपासून दूर ठेवा.
गाभण जनावरांना वेगळ्या शांत गोठ्यात ठेवा आणि दोन दिवसांनी त्यांना अंघोळ घाला.
या अवस्थेत म्हशींच्या आहारात 3 किलो आणि 1% मीठ घालावे.
गाभण म्हशीला मोकळ्या जागेत ठेवावे व वेळोवेळी पाणी देत राहावे.
गर्भधारणेच्या शेवटच्या महिन्यात अशी काळजी घ्या
गरोदर म्हशीचे 9 किंवा 10 व्या महिन्यापासून दूध धुणे बंद करणे आणि आहारात गव्हाचा कोंडा, जवसाची पेंड इत्यादी मसूर यांचा समावेश करणे फायदेशीर आहे.
पहिल्या वेताच्या म्हशींना तणावमुक्त ठेवण्यासाठी आणि त्यांच्या त्वचेवर हात फिरवून त्यांची काळजी घ्या.
गाभण म्हशींना शांत ठिकाणी ठेवावे व 25 ते 30 किलो हिरवा चारा, 2 ते 4 किलो कोरडा चारा, 3 ते 4 किलो धान्य आणि 50 ग्रॅम मीठ म्हशींना रोजच्या आहारात द्यावे.
