Top Medicinal Crops : देशातील बहुतेक शेतकरी बांधव (Farmers) पारंपारिक पिके, विशेषतः गहू, धान, मका, ऊस, कडधान्ये आणि तेलबिया पिके घेतात.
आश्चर्याची बाब म्हणजे आजही असे अनेक शेतकरी आहेत जे तंत्रज्ञान आणि माहितीअभावी नवीन पिकांची लागवड (Cash Crop) करू शकत नाहीत.
मात्र, सध्या शेतकऱ्यांच्या प्रत्येक समस्या सोडविण्याचा प्रयत्न सुरू आहे. पारंपरिक पिकांऐवजी पर्यायांचा विचार करण्यासाठी सरकारकडून (Government) सातत्याने प्रोत्साहन दिले जात आहे.
सध्या केंद्र आणि राज्य सरकारे आयुर्वेदातील औषधे बनवण्यासाठी वापरल्या जाणाऱ्या औषधी वनस्पतींच्या लागवडीस (Medicinal Plant Farming) प्रोत्साहन देत आहेत.
आज औषधी वनस्पतींचा वापर करून औषधे बनवली जातात हे सर्वांनाच माहीत आहे. मात्र त्यांचे उत्पादन कमी प्रमाणात होते, त्यामुळे शेतकऱ्यांना औषधी पिकांना चांगला भाव मिळतो.
त्यांची मागणी देशात आणि जगात कायम आहे, त्यामुळे शेतकरी औषधी गुणधर्मांनी समृद्ध असलेल्या वनस्पतींकडे आकर्षित होत आहेत आणि चांगले उत्पन्न मिळवूनही श्रीमंत होत आहेत. आज आम्ही तुम्हाला अशाच काही औषधी वनस्पतींची माहिती देणार आहोत.
अश्वगंधा शेती ही एक झुडूप वनस्पती आहे ज्याची फळे, बिया आणि साल अनेक औषधे बनवण्यासाठी वापरली जातात. याच्या मुळाला घोड्यासारखा वास येतो म्हणून त्याला अश्वगंधा म्हणतात.
इतर सर्व औषधी वनस्पतींमध्ये हे सर्वात प्रसिद्ध आहे. त्याच्या वापराने तणाव आणि चिंता दूर केली जाऊ शकते. त्याची पावडर बाजारात सहज उपलब्ध आहे.
अश्वगंधा लागवड शेतकऱ्यांसाठी अत्यंत फायदेशीर आहे. ते त्याच्या लागवड खर्चापेक्षा कितीतरी पटीने अधिक कमवून देऊ शकते, म्हणून याला कॅश कॉर्प असेही म्हणतात.
लेमनग्रास शेती याचे वैज्ञानिक नाव सिम्बेपोगॉन फ्लक्सिओसस आहे. अनेक शेतकरी या औषधी वनस्पतीची शेती करून श्रीमंत होत आहेत. विशेष म्हणजे यावर नैसर्गिक आपत्तीचा कोणताही परिणाम होत नाही.
याचे पीक जनावरे खात नाहीत, त्यामुळे ते धोक्याचे पीक नाही. त्याच्या पुनर्रोपणानंतर, फक्त एकदाच तण काढणे आवश्यक आहे, तर सिंचन देखील वर्षातून 4 ते 5 वेळा करावे लागते.
याचा वापर परफ्यूम, सौंदर्य उत्पादने आणि साबण बनवण्यासाठी केला जातो. भारतीय लेमॉन्ग्रास तेलामध्ये व्हिटॅमिन ए आणि सायट्रल भरपूर प्रमाणात असते, त्यामुळे याला मोठी मागणी असते.
अकरकरा शेती गेल्या 400 वर्षांपासून आयुर्वेदात याचा वापर केला जात आहे. हे अनेक औषधी गुणांनी परिपूर्ण आहे. त्याच्या बिया आणि देठांची मागणी कायम असते.
शेतकरी ते 300 ते 400 रुपये किलो दराने विकू शकतात. टूथपेस्ट बनवण्यापासून ते पेनकिलर आणि तेल बनवण्यापर्यंत याचा वापर केला जातो.
शतावरी शेती शतावरी लागवडीतून शेतकरी भरपूर कमाई करू शकतात. एक एकरात शतावरी लागवड करून 5 ते 6 लाख रुपये कमावता येतात. तथापि, त्याचे रोप तयार होण्यासाठी 1 वर्षापेक्षा जास्त वेळ लागतो. पीक तयार होताच शेतकऱ्यांना अनेक पटींनी जास्त परतावा मिळतो.
