Gram Farming : मित्रांनो येत्या काही दिवसात भारतात रब्बी हंगामाला (rabi season) सुरुवात होणार आहे. रब्बी हंगामात आपल्या देशात वेगवेगळ्या कडधान्य पिकांची (rabi crop) देखील लागवड केली जाते. हरभरा (gram crop) हे देखील एक प्रमुख कडधान्य पीक आहे, ज्याला कडधान्यांचा राजा देखील म्हटले जाते.
भारतात हरभरा लागवड मोठ्या प्रमाणावर केली जाते. हे रब्बी हंगामाचे पीक आहे, ज्याची लागवड थंड हवामानात केली जाते. पिकाच्या चांगल्या वाढीसाठी माती ओलसर असणे देखील महत्त्वाचे आहे, त्यामुळे पाण्याचा निचरा होणारी हलकी किंवा भारी माती हरभरा शेतीसाठी सर्वोत्तम असल्याचे सांगितले जात आहे.
मात्र, क्षारयुक्त जमिनीतही हरभऱ्याचे चांगले उत्पादन घेता येते. हरभरा लागवडीसाठी चांगली पाणी धारण क्षमता असलेली माती सर्वात योग्य मानली जाते. यामध्ये कमी खर्चात खूप चांगले उत्पादन मिळते.
हरभराच्या सुधारित जाती (GRAM VARIETY) :- साधारणपणे हरभरा दोन प्रकारचा असतो, एक काबुली हरभरा आणि एक देशी हरभरा. भारतात दोन्ही प्रकारच्या हरभऱ्याला खूप मागणी आहे. परदेशातही निर्यात केली जाते. शेतकर्‍यांना हरभरा GNG 2171 (मीरा), GNG 1958 (Marudhar), GNG 1581 (Gangaur), RVG 202, GNG 2144 (तीज), GNG 148 (संगम) या सुधारित जातीची पेरणी करण्याचा सल्ला दिला जातो.
दुसरीकडे, हरभऱ्याच्या देशी वाणांमध्ये, आरएसजी 888, जीएनजी 1969 (त्रिवेणी), जीएनजी 1499 (गौरी) आणि जीएनजी 1292 इत्यादींचेही बंपर उत्पादन मिळू शकते.
जमीनोपचार :- साहजिकच, कोणतेही पीक पेरण्यापूर्वी शेताची साफसफाई करून नांगरणी केली जाते. त्यामुळे जमिनीची रचना सुधारते. यानंतर माती परीक्षणाच्या आधारे खतांचा वापर केला जातो. एवढेच नव्हे तर पिकापासून निरोगी उत्पादन मिळवण्यासाठी पेरणीपूर्वी जमिनीत कीड व रोग नियंत्रण करावे. यासाठी माती प्रक्रिया करण्याची शिफारस केली जाते.
पिकामध्ये वाळवी आणि कटवर्मचा धोका टाळण्यासाठी शेवटच्या नांगरणीपूर्वी क्विनालफॉस (1.5 टक्के) पावडर 6 किलो प्रति बिघा या प्रमाणात वापरण्याचा सल्ला दिला जातो.
वाळवी नियंत्रणासाठी 100 किलो बियाण्यास 400 मिली क्लोरपायरीफॉस (20 ईसी) किंवा 200 मिली इमिडाक्लोप्रिड (17.8 एसएल) 5 लिटर पाण्यात मिसळून हरभरा पेरणीपूर्वी प्रक्रिया करावी.
पिकातील मुळे कुजणे व उपटणे रोगाच्या प्रतिबंधासाठी 5 कि.ग्रॅ. ट्रायकोडर्मा हार्झोनियम आणि 5 कि.ग्रॅ. 100 किलो शेणखतामध्ये स्यूडोमोनास फ्लूरोसेन्स मिसळा, 10-15 दिवस सावलीत वाळवा आणि पेरणीपूर्वी शेताच्या जमिनीत मिसळा.
याशिवाय शेणखत, निंबोळी पेंड, तणनाशक यांचाही माती प्रक्रियेसाठी वापर करता येतो. या सर्व उपाययोजना केल्यानंतर कीटकनाशकांवर वेगळा खर्च करण्याची गरज नाही आणि लागवडीचा खर्चही कमी होतो.
बिजोपचार :- बहुतेकदा जमिनीतील रोग पिकावर वर्चस्व गाजवतात. त्याचा परिणाम सुरुवातीलाच दिसून येतो, त्यामुळे बियाणे उगवण, रोपांची वाढ आणि पिकापासून चांगले उत्पादन मिळण्यासाठी हरभरा बीजप्रक्रिया करणे योग्य ठरते.
मुळे कुजणे आणि कोमेजणे टाळण्यासाठी 1 किलो बियाण्यावर 10 किलो ट्रायकोडर्मा हार्झोनियम किंवा 1.5 ग्रॅम कार्बेन्डाझिम (50 डब्ल्यूपी) किंवा 2.5 ग्रॅम कार्बेन्डाझिम (25 एसडी) ची प्रक्रिया केली जाऊ शकते.
हरभरा बियाण्यांवर पेरणीपूर्वी अॅझोटोबॅक्टर आणि पीएसबी कल्चर पावडरची तीन पाकिटे किंवा प्रति हेक्टरी 600 ग्रॅम कल्चरची प्रक्रिया केली जाऊ शकते.
त्याचबरोबर बागायती भागात बीजप्रक्रियेसाठी 4 मि.ली. क्लोरोपायरीफॉस (20 EC) किंवा 2 मिली इमिडाक्लोप्रिड (17.8 sl.) 50 मिली पाण्यात विरघळवून 1 किलो मिसळा. बियाण्यांवर प्रक्रिया केली जाऊ शकते.
येथे दिलेली माहिती ही कोणत्याही परिस्थितीत अंतिम राहणार नाही. सदर माहितीचा अंमल करण्याआधी तज्ञांचे मार्गदर्शन महत्त्वाचे राहणार आहे. शेतकरी बांधवांनी कोणतीही सूचना अंमलात आणण्यापूर्वी कृषी क्षेत्रातील जाणकार लोकांचा कृषी सेवा केंद्र चालक यांचा सल्ला घेणे अपरिहार्य राहणार आहे.
