Goat Farming Tips : गेल्या काही वर्षांत भारतात शेळीपालनाचा (Goat Rearing) आलेख झपाट्याने वाढला आहे. कमाईच्या दृष्टीने हा खूप मजबूत व्यवसाय आहे. गाई-म्हशीच्या तुलनेत अगदी कमी खर्चात करता येतो.
शेळीपालन हा लहान आणि अल्पभूधारक शेतकऱ्यांसाठी (Farmer) वरदानापेक्षा कमी नाही. शेळीपालन पुरुषांबरोबरच महिलांनाही सहज करता येते. 2019 मध्ये झालेल्या गणनेनुसार शेळ्यांच्या संख्येत सुमारे 10 टक्क्यांनी वाढ झाली आहे.
सध्या शेळ्यांची संख्या सुमारे 15 कोटींवर पोहोचली आहे. भारतात सर्वाधिक शेळीपालन राजस्थान, जम्मू आणि काश्मीर, लडाख, सिक्कीम, हिमाचल प्रदेश, उत्तर प्रदेश, बिहार, झारखंड, मध्य प्रदेश आणि छत्तीसगडमध्ये केले जाते. शेळीपालन हा कमी खर्चात अधिक फायदेशीर व्यवसाय (Agriculture Business) आहे. शेळीपालन हा असाच एक व्यवसाय आहे जो लहान शेतकरी देखील सहज करू शकतात.
आपल्या देशातील एकूण पशुधनामध्ये शेळीपालनाचा वाटा २७.८ टक्के आहे. शेळीच्या दुधात भरपूर पोषक तत्व असतात, जे शरीर निरोगी आणि तंदुरुस्त ठेवण्यासाठी खूप उपयुक्त असतात. शेळी हा बहुमुखी प्राणी असून, त्यापासून मांस, दूध, लोकर, खत आणि औषध मिळू शकते. शेळीपालन व्यवसायाला ‘गरीबांचा व्यवसाय’ असेही म्हणतात.
अशा परिस्थितीत आज आपण शेळीपालनातील एका महत्त्वाच्या बाबींवर चर्चा करणार आहोत. मित्रांनो आज आपण शेळीच्या (Goat Care) प्रजननाविषयी (Animal Care) महत्त्वाची माहिती जाणून घेणार आहोत.
शेळ्यांच्या प्रजननाविषयी आवश्यक माहिती
- शेळ्यांची पिल्ले साधारण 8-10 महिन्यांच्या वयात प्रौढ होतात. जर शरीराचे वजन ठीक असेल तर मादी करडे किंवा पाठीची 8-10 महिन्यांच्या वयात गर्भधारणा करावी.
- शेळ्या वर्षभर उबदार असतात, परंतु बहुतेक शेळ्या सप्टेंबरच्या मध्यापासून ते ऑक्टोबरच्या मध्यापर्यंत आणि मध्य मे ते जूनच्या मध्यापर्यंत उबदार असतात.
- हंगाम सुरू झाल्यानंतर 10-12 आणि 24-26 तासांच्या दरम्यान दोन वेळा गर्भधारणा झाल्यास गर्भवती होण्याची शक्यता 90 टक्क्यांहून अधिक असते. तुम्ही हे अशा प्रकारे समजू शकता की जर शेळी सकाळी गरम झाली असेल म्हणजे माजावर आली असेल तर त्याच दिवशी संध्याकाळी आणि दुसऱ्या दिवशी सकाळी तिला गाभण ठेवा. जर संध्याकाळी गरम झाली असेल तर दुसऱ्या दिवशी सकाळी आणि संध्याकाळी गर्भधारणा करा.
- शेळीपालकांनी शेळी हंगामाची लक्षणे (गरम होणे) जाणून घेणे आवश्यक आहे.
शेळी माजावर येण्याची लक्षणे
- एक विशेष आवाज करते.
- शेपूट सतत हालवते.
- चरताना इकडे तिकडे धावते.
- नराच्या जवळ शेपूट जागवणे आणि विशिष्ट प्रकारचा आवाज करणे.
- भयभीत होते.
- दूध उत्पादनात घट.
- लॅबियामध्ये सूज येणे आणि योनिमार्गाचे छिद्र लाल होणे.
- योनीतून पातळ लेसी स्त्राव येतो.
- मादीवर नर चढतो किंवा मादी नरावर चढते.
