आपला शेतकरी नेहमीच कोणत्या ना कोणत्या संकटाशी झगडत असतो. कधी कमी उत्पन्न तर कधी जास्त उत्पन्न हाही शेतकऱ्यांचा फास ठरतो. यंदाही महाराष्ट्रातील अनेक भागात तेच पाहायला मिळत आहे.
यावेळी कापसाचे बंपर उत्पादन शेतकऱ्यांसाठी अडचणीचे ठरले आहे. कापसाला रास्त भाव न मिळाल्याने शेतकऱ्यांना त्यांच्या शेतात व घरामध्ये पिके टाकावी लागत आहेत. मात्र, पावसाळ्यात कापूस खराब होईल आणि जे काही पैसे मिळणार आहेत ते गमावतील या भीतीने शेतकरी कवडीमोल भावाने आपला माल काढत असल्याच्या बातम्या काही भागांतून येत आहेत.
कापसाची बंपर आवक झाली, मात्र भावात मोठी घसरण झाली. परिस्थिती अशी झाली आहे की, गेल्या वर्षी जिथे 12000 रुपये मिळत होते, तिथे यंदा भाव 6000 रुपयांवर अडकला आहे. आता या भावात शेतमाल विकायचा की काय, असा प्रश्न गोरकरांप्रमाणेच तमाम कापूस उत्पादक शेतकऱ्यांसमोर होता.
सहा हजार रुपये दराने कापूस विकून खर्चही निघणार नाही, अशी भीती शेतकऱ्यांना सतावत होती. अशा स्थितीत कापसाचे भाव वाढून चांगल्या भावात शेतमाल विकून कमाई कधी होईल, या प्रतिक्षेत शेतकरी आहेत. या आशेने शेतकऱ्यांनी कापसाची साठवणूक सुरू केली. आतापर्यंत हा साठा चालू आहे.
परंतु, नुकतेच मिल्स असोसिएशनने आवाहन केले आहे की, पाऊस सुरू झाल्यानंतर खराब होण्याचा धोका असल्याने शेतकऱ्यांनी आताच शेतमालाची साठवणूक करू नये. मिल्स असोसिएशनचे हे आवाहन महाराष्ट्रातील शेतकरी कितपत स्वीकारतात आणि साठा बाहेर काढतात, हे पाहणे महत्त्वाचे ठरणार आहे.
कापूस साठवणूक सुरू आहे
अवधूत कुकडकर हे सुरेश गोरकर यांच्यासारखे दुसरे शेतकरी आहेत. हे तरुण शेतकरी आहेत. नागपूर जिल्ह्यातील हिंगणा तालुक्यातील कान्होलीबारा गावात त्यांची चार एकर जमीन आहे. गतवर्षी कापसाला चांगला भाव मिळाल्याने त्यांनी यावर्षीही कापूस पिकाची लागवड केली. मात्र योग्य भाव न मिळाल्याने त्यांनी आपले पीक घरातच टाकून दिले आहे. जोपर्यंत कापसाला चांगला भाव मिळत नाही तोपर्यंत ते त्यांच्या घरातच साठवून ठेवणार असल्याचे कुकडकर सांगतात. कापसाची साठवणूक योग्य प्रकारे झाली आहे, त्यामुळे तो खराब होण्याची भीती नसल्याचे ते सांगतात. जेव्हा किंमत चांगली असेल तेव्हा ते विकतील.
सरकारकडे दुर्लक्ष होत असल्याचा आरोप
गतवर्षी चांगला भाव मिळाल्याने यंदा महाराष्ट्रात शेतकऱ्यांनी मोठ्या प्रमाणात कापसाची पेरणी केली होती. मात्र शेतकऱ्यांना चांगला भाव न मिळाल्याने त्यांच्या आशा पल्लवित झाल्या. आता कापसाच्या घसरलेल्या भावाबाबतही राजकारण सुरू झाले आहे.
महाराष्ट्रातील विरोधी पक्ष राष्ट्रवादी काँग्रेस आता केंद्र आणि राज्य सरकार कॉटन असोसिएशन ऑफ इंडियाच्या (सीएआय) दबावाखाली परदेशातून कापूस आयात करत असल्याचा आरोप देशातील वस्त्रोद्योगाला फायदा करून देत आहे, ज्यामुळे देशांतर्गत कापसाचे भाव घसरले आहेत. महाराष्ट्रात 2021-22 मध्ये सुमारे 39.36 लाख हेक्टरवर कापसाची पेरणी झाली होती.
गेल्या वर्षी खुल्या बाजारात कापसाचा भाव 12,500 रुपये प्रतिक्विंटल होता. त्यामुळे 2022-23 या हंगामात राज्यात कापसाचा पेरा सात टक्क्यांनी वाढून 42.11 लाख हेक्टर झाला आहे. यंदाही शेतकऱ्यांना गेल्या वर्षीप्रमाणेच भाव मिळण्याची अपेक्षा होती. मात्र मोठ्या प्रमाणात कापूस आयात केल्याने देशात कापसाचे भाव गडगडले.
सध्या बाजारात कापसाचा दर 6,500 ते 6,800 रुपये प्रतिक्विंटल असा आहे. एवढ्या कमी किमतीत उत्पादन खर्चही भरून निघत नसल्याचे शेतकऱ्यांचे म्हणणे आहे. एक एकर शेतातील कापूस पिकासाठी 10 हजार रुपये खर्च येतो. केंद्र सरकारने कापूस निर्यातीवर अनुदान द्यावे,
अन्यथा येणाऱ्या काळात शेतकऱ्याची अवस्था बिकट होईल, असे ते म्हणाले. कापसाचे बंपर उत्पादन होऊनही रास्त भाव मिळत नसल्याने शेतकरी आता सरकारकडे मदतीची याचना करत आहेत. कापूस लागवड विदर्भात सर्वाधिक असून याच भागात आतापर्यंत सर्वाधिक शेतकऱ्यांनी आत्महत्या केल्या आहेत.
