देशाच्या ग्रामीण भागासाठी पशुपालन हा उत्पन्नाचा चांगला स्रोत ठरत आहे. येथे मोठ्या प्रमाणात शेतकरी जास्त उत्पन्न देणाऱ्या म्हशींचे पालनपोषण करून चांगला नफा कमावत आहेत. येथे आम्ही तुम्हाला सांगत आहोत की देशातील शेतकरी म्हशींच्या कोणत्या 12 जातींचे पालन करून त्यांचे उत्पन्न वाढवू शकतात. (Buffalo breeds in India)
देशातील शेतकऱ्यांसाठी शेतीनंतर पशुपालन हा सर्वात मोठा उत्पन्नाचा स्रोत आहे. यापैकी मोठी लोकसंख्या म्हैस आणि गाई पालनाशी संबंधित आहे. भारत हा जगातील सर्वात जास्त म्हशींची लोकसंख्या असलेला देश आहे.
सेंट्रल बफेलो रिसर्च इन्स्टिट्यूटच्या मते, देशात 26 प्रकारच्या म्हशीच्या जाती आहेत. या म्हशींमध्ये मुर्रा, नीलीरवी, जाफ्राबादी, नागपुरी, पंढरपुरी, बन्नी, भदावरी, चिल्का, कालाखंडी, मेहसाणा, सुर्ती, तोडा या जातींचा समावेश सर्वाधिक दूध देणाऱ्या जनावरांमध्ये होतो.
जाफ्राबादी म्हैस
जाफ्राबादी जातीच्या म्हशींची दूध देण्याची क्षमताही खूप जास्त आहे. ही म्हैस एवढी ताकदवान असल्याचा दावा केला जातो की ती सिंहाशीही लढू शकते. एका महिन्यात 1000 लिटरहून अधिक दूध देण्याची क्षमताही या म्हशीची आहे.
नागपुरी म्हैस
हे महाराष्ट्रातील नागपूर, अकोला आणि अमरावती जिल्ह्यात आढळते. त्यांची शिंगे तलवारीसारखी लांब असतात. ही म्हैस एका महिन्यात 500 लिटर दूधही देऊ शकते.
मुर्राह म्हैस
जास्तीत जास्त दूध देणाऱ्या म्हशींमध्ये मुर्राह जात सर्वोत्तम मानली जाते. उत्तर भारतातील प्रदेशात त्यांचे मोठ्या प्रमाणावर पालन केले जाते. ही म्हैस एका महिन्यात 1000 लिटरहून अधिक दूध देते, असा दावा केला जात आहे.
सुरती म्हैस
पशुपालकांच्या सर्वात आवडत्या म्हशींमध्ये सुर्ती जातीचाही समावेश होतो. दुग्ध व्यवसायातून चांगला नफा मिळवायचा असेल तर या जातीच्या म्हशींचे पालनपोषण करता येते. या म्हशीची एका महिन्यात 600 ते 1000 लिटर दूध देण्याची क्षमता आहे.
मेहसाणा म्हैस
म्हशींची ही जात गुजरातमधील मेहसाणा जिल्ह्यात आणि गुजरातला लागून असलेल्या महाराष्ट्रातील काही भागात आढळते. ही म्हैस एका महिन्यात 600-700 लिटरपर्यंत दूध देते.
पंढरपुरी म्हैस
ही जात महाराष्ट्रातील सोलापूर, कोल्हापूर, रत्नागिरी या जिल्ह्यांमध्ये आढळते. या म्हशीची एका महिन्यात 500-600 लिटरपर्यंत दूध देण्याची क्षमता आहे.
चिल्का म्हैस
ओरिसातील कटक, गंजम, पुरी आणि खुर्दा जिल्ह्यात आढळणारी चिल्का म्हैसही पशुपालकांची पसंती आहे. ही म्हैस एका महिन्यात 400 ते 500 लिटर दूधही देऊ शकते.
तोडली म्हैस
ही जात तामिळनाडूच्या निलगिरी टेकड्यांमध्ये आढळते. ही म्हैस एका महिन्यात 300 ते 400 लिटर दूध देऊ शकते, असा दावा केला जात आहे.
भदावरी म्हैस
ही जात उत्तर प्रदेशातील आग्रा, इटावा आणि मध्य प्रदेशातील ग्वाल्हेर भागात आढळते. त्याची मासिक दूध उत्पादन क्षमता सुमारे 500-600 लिटर आहे.
कालाखंडी म्हैस
कालाखंडी म्हशीचा रंग काळा-तपकिरी असतो. हे ओडिशा आणि आंध्र प्रदेशात आढळते. ही म्हैस एका महिन्यात 400 लिटरपर्यंत दूध देऊ शकते, असा विश्वास आहे.
निळी रवी म्हैस
या जातीच्या म्हशी मूळच्या रावी नदीकाठच्या आहेत. सध्या भारतभर त्याची लागवड मोठ्या प्रमाणावर होत आहे. या म्हशीची दूध उत्पादन क्षमताही 500 ते 700 लिटर प्रति महिना आहे.
बनी म्हैस
गुजरातमधील कच्छ भागात आढळणाऱ्या बन्नी म्हशीला कुंडी असेही म्हणतात. ही म्हैस एका महिन्यात सुमारे 500 लिटर दूध देऊ शकते.
